ماهیت فلسفه علم چیست؟
برای رسیدن به کامل‌ترین پاسخ‌ها در خصوص فلسفه علم، لازم است به سراغ بهترین کتابهای فلسفه علم برویم. کتاب‌هایی از نویسندگان بنام ایرانی و خارجی، که به وضوح و شفاف به این موضوع پرداخته‌اند.
البته شاید انتخاب بهترین کتاب فلسفه علم کار ساده‌ای نباشد. و به جستجو و صرف زمان کافی نیاز باشد.
اما نگران نباشید، در این مطلب تا جای امکان سعی کرده‌ایم تا بهترین کتابهای فلسفه علم را به شما معرفی کنیم.
دامنه فلسفه علم تا چه محدوده‌ای است!
فلسفه علم دامنه گسترده‌ای دارد و بخش اعظمی از آن به مسائل و موضوعات متافیزیکی و فرا‌مادی مربوط می‌شود که شاید لازم باشد برای فهم و درک آنها، از قبل موضوعات ملموس‌تر و ساده‌تری را مطالعه کرده‌‌باشیم.
قبل از این‌که بهترین کتابهای فلسفه علم را معرفی کنیم، بهتر است کمی راجع به اصل و ماهیت خود فلسفه علم صحبت کنیم تا یک بینش و دیدگاه نسبی را به‌دست آورده‌باشیم.
تا یادم نرفته این را بگویم که برای تهیه این کتاب‌ها، اصلاً نگران نباشید.
شما می‌توانید علاوه بر خرید کتاب به صورت حضوری، به صورت اینترنتی نیز آنها را از سایت‌هایی چون:
دیجیکالا، کتابراه، طاقچه و … نیز تهیه کنید.
خب، برویم سراغ تعریف‌مان از فلسفه علم:
فلسفه علم چیست؟
کلمه فلسفه از ریشه یونانی فیلو و سوفیا ساخته شده است. در نتیجه می‌توانیم فلسفه را دوستدار دانایی معنی کنیم.
افلاطون در تفاوت علم و فلسفه می‌گوید:
علم از فرضیه شروع می‌شود و بدون آنکه به شناختن آن کاری داشته‌باشد، سراغ نتیجه می‌رود.
پس نتیجه می‌گیریم که تنها فلسفه است که با ذات چیزها و حقیقت آنها سر‌و‌کار دارد و به‌دنبال شناسایی آنهاست و برای رسیدن به حقیقت، همه فرضیه‌ها را کنار می‌زند و به‌دنبال اصل و ریشه و حقیقت است. با طرح سوالاتی چون:
- فلسفه علم چه می‌کند؟
- و چه کسی یا چه کسانی با فلسفه علم سر و کار دارند؟
فلسفه علم، روش‌های تحقیق را که در علوم مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد بررسی می‌کند و این کار به‌عهده فیلسوفان است.
حالا چرا این‌کار به فیلسوفان سپرده می‌شود و نه دانشمندان؟
سوال خوبی ست!
اگر از دید علم به فلسفه نگاه کنیم، این امکان برای ما فراهم می‌شود که به ژرفا و کنه علوم و پژوهش‌ها برسیم و فرضیه‌های پنهان این علوم را بیابیم.
این فرضیه‌ها منظور، همان فرضیاتی هستند که مستقیماً مورد بحث دانشمندان نبوده است. مثلاً آزمایش علمی را در نظر بگیرید:
دانشمندی آزمایشی انجام داده و به نتیجه‌ای رسیده است. و برای اطمینان این آزمایش را چند بار دیگر در شرایط یکسان انجام می‌دهد و هر بار نیز همان نتیجه را می‌گیرد. پس منطقی است که دیگر این آزمایش را تکرار نکند. چون از نتیجه آن اطلاع دارد و به آن مطمئن است و دلیلی برای انجام دوباره آن ندارد.
اما فیلسوفان در همین فرض نیز تردید می‌کنند و می‌گویند:
چرا باید نتیجه بگیریم که تکرار این آزمایش در آینده هم همین نتیجه را خواهد داشت؟
از کجا معلوم است که این فرض درست بوده‌است؟
کار دیگر فلسفه این است که، فرضیه‌های دانشمندان را مورد پرسش قرار می‌دهد. البته خود دانشمندان هم به بحث‌های فلسفی می‌پردازند.
تاریخ نیز نشان داده که دانشمندان در رشد فلسفه علم نقش قابل‌توجه‌ای داشته‌اند. از جمله این دانشمندان، می‌توان به:
دکارت، نیوتون و انیشتین اشاره کرد.
هر سه این دانشمندان به سوالات فلسفی مرتبط با علم علاقه‌مند بودهاند و در صدد یافتن پاسخ‌آن‌ها نیز بودهاند.
سوالاتی از قبیل:
- علم چگونه پیشرفت می‌کند؟
- در علم از کدام روش تحقیق استفاده می‌شود؟
- این روش علمی تا کجا قابل اعتماد است؟
- آیا برای شناخت علمی فرضیه‌ها حد و مرزی وجود دارد؟
بهترین کتابهای فلسفه علم
۱- کتاب هزار چهره علم
گفتارهایی درباره دانشمندان، ارزش‌ها و اجتماع
نویسندگان: لزلی استیونسن – هنری بایرلی
مترجم: میثم محمد‌امینی
کتاب هزار چهره علم، کتابی است که در آن از تاریخ و فلسفه علم صحبت می‌شود. این کتاب با سایر کتاب‌هایی که در رابطه با تاریخ و فلسفه چاپ شده‌اند، متفاوت است و برخلاف آنها موضوعاتی چون، روانشناسی خود دانشمندان، ارزش‌ها و هنجارهای مرتبط با علم و همچنین وجوه اجتماعی علم را مورد بررسی و پژوهش قرار می‌دهد.
شروع کتاب با این سوال است که:
علم چیست؟
و یا به بیان روشن‌تر:
چه چیزی علمی است و چه چیزی غیر علمی؟
این سوالات همان مسائلی هستندکه به تحدید شهرت دارند.
کتاب هزار چهره علم که از بهترین کتابهای فلسفه علم بشمار می‌رود، از جمله کتاب‌هایی است که تلاش می‌کند علم را از جنبه های تاریخی و فلسفی مورد بحث و بررسی قرار دهد.
نویسنده در این کتاب با طرح مثال‌هایی ملموس و قابل درک از تاریخ علم و با پرهیز از نظریه‌پردازی‌های خشک و انتزاعی، چنین مباحثی را برای خواننده ساده و جذاب می‌کند.
این کتاب همچنین خواننده را با مسائل فلسفی و اخلاقی متناسب با علم آشنا می‌کند.
کتاب هزار چهره علم، در ۱۲ فصل نوشته شده است.
- فصل اول این کتاب به موضوع پیدایش علم می‌پردازد و این سوال را مطرح می‌کند که:
علمی که می‌شناسیم چگونه شکل گرفت؟
- نویسنده در فصل دوم کتاب به موضوع تصورات و افکار و اندیشه‌ها در مورد علم می‌پردازد.
- همچنین در فصل سوم کتاب موضوعیت دانشمندان را مورد بررسی قرار می‌دهد و این سوال را مطرح می‌کند که: انگیزه دانشمندان چه بوده‌است؟
- در انتها یعنی فصل چهارم به بعد نیز، استیونسن و هنری بایرلی، موضوعاتی چون:
الگوهای ریاضی در طبیعت که حاصل نظریه و تفکر دانشمندانی چون: انیشتین، نیوتون، کپلر و…
است را مورد کندوکاو قرار می‌دهند و به رابطه علم و انسان -و به بیانی روشن‌تر به بکارگیری علم درباره انسان‌ها و احساسات- می‌پردازند.
تهیه کتاب هزار چهره علم از دیجیکالا:
۲- فلسفه تکنولوژی چیست؟
نویسنده: کارل میچم
مترجم: مصطفی تقوی
انتشارات: سروش
این کتاب، اولین اثر از مجموعه علم‌شناسی، انتشارات سروش است که با ترجمه مصطفی تقوی به چاپ رسیده است.
تکنولوژی، بخشی از علم محسوب می‌شود و دانشی بین رشته‌ای است و متناسب با زمان و شرایط و دگرگونی‌های هر دوره، که با طرح مسائل و موضوعات و نیازهای جدید هر دوره همراه است، به‌وجود می‌آید و به تحلیل و بررسی منابع و علوم آن دوره می‌پردازد.
همانطور که می‌دانیم تکنولوژی در گذر زمان و گردش سالیان، تغییرات بسیاری کرده و رفته‌رفته تکامل می‌یابد. به همین دلیل دانشمندان به طور پیوسته و با تغییرات زمان و مکان و دیگر عوامل متغیر، به مطالعه علوم جدید و تکنولوژی می‌پردازند.
کتاب فلسفه تکنولوژی چیست؟ که می‌توان گفت، بهترین کتاب فلسفه علم محسوب می‌شود، علم را از زوایای دیگر نیز مورد بررسی قرار می‌دهد.
از آنجایی که با ظهور تکنولوژی به دست بشر، عملکردها و حتی باورهای افراد تغییر کرده است، این کتاب نیز همانطور که از اسمش پیداست به نقد و بررسی و تحلیل همه جانبه مسائل می‌پردازد.
در نتیجه این پژوهش‌ها، زوایای گوناگون تکنولوژی، شامل مباحثی چون: موضوعات مرتبط با معرفت شناختی، جامعه شناختی و همچنین بعد اخلاقی و دینی تکنولوژی مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد.
کتاب حاضر، شامل سه بخش کلی است که هر کدام از تعدادی فصل تشکیل شده‌اند.
- نویسندگان در فصل اول کتاب، دو سنت در فلسفه را مطرح می‌کنند که شامل:
- فلسفه تکنولوژی
- مهندسی فلسفه تکنولوژی علوم انسانی
- و در انتهای فصل نیز این دو فلسفه با یکدیگر به مقایسه گذاشته می‌شوند.
- در فصل دیگر کتاب، جنبه‌های متفاوت فلسفی تکنولوژی مورد بحث قرار می‌گیرد و به موضوعاتی چون:
- علم و ایده‌ها می‌پردازد.
- در بخش آخر کتاب، موضوع پرسش از مسئولیت و تکنولوژی مطرح می‌شود و به عناوینی مانند:
- مسئولیت حقوقی و صنعتی شدن مهندسان
- مسئولیت حرفه‌ای، و اخلاق و…. پرداخته می‌شود.
تهیه کتاب فلسفه تکنولوژی چیست از دیجیکالا:
۳- آشنایی با فلسفه علم معاصر
نویسده: دکتر رضا صادقی
انتشارات: سمت
کتاب آشنایی با فلسفه علم معاصر نیز از جمله بهترین کتابهای فلسفه علم به‌شمار می‌رود که در هجدهمین سال کتاب حوزه، به عنوان اثری شایسته، در زمره بهترین کتاب فلسفه علم قرار گرفته و مورد تقدیر واقع شده‌است.
این کتاب به استناد مبانی معرفتی اسلامی، رویکردهای تجربه‌گرایی و نسبی‌گرایی را مورد نقد و بررسی قرار می‌دهد و با تأکید بر عقل‌گرایی و واقعیت گرایی از عینیت و حقیقت علم تجربی، دفاع می‌کند.
مباحث این کتاب در ۸ فصل نوشته شده است که به مسائل گوناگون و متفاوت علم پرداخته است.
از جمله این مباحث:
- در فصل اول این کتاب، مباحث تجربی و همچنین مسائل استقرا مطرح می‌شود.
- فصل دوم تا پنجم کتاب، مکتب‌هایی که در قرن بیستم مطرح بودهاند را مورد بررسی قرار می‌دهد.
- این مکاتب، شامل مکاتبی به شرح زیر است:
- اثبات‌پذیری
- ابطال‌پذیری
- نسبی‌گرایی
- نویسنده در فصل سوم ، به نقد و بررسی دیدگاه پوپر می‌پردازد و نهایتا به این نتیجه می‌رسد که این دیدگاه دارای ناسازگاری‌های درونی متعددی است.
- فصل چهارم، دیدگاه تامس کوهن را مطرح می‌کند و به تحلیل و بررسی آن می‌پردازد.
- فصل پنجم کتاب نیز مشکلات تجربه‌گرایان مورد توجه قرار می‌گیرد و از اصل علیت دفاع می‌کند.
- فصل ششم نیز در دفاع از عقل‌گرایی نوشته شده است.
- و فصل هفتم و هشتم کتاب هم اختصاص دارد به موضوعاتی همچون:
- ماتریالیسم
- و ادعای جدایی دانش از ارزش.
که این دو موضوع نیز، از پیش‌فرض‌های تجربه‌گرایان معاصر محسوب می‌شود.
تهیه کتاب آشنایی با فلسفه علم معاصر از دیجیکالا:
۴- فهم علم اجتماعی
نویسنده: راجر تریگ
مترجم: شهناز مسمی پرست
کتاب فهم علم اجتماعی، توسط راجر تریگ، استاد فلسفه دانشگاه وارویک انگلستان و همچنین رئیس کمیسیون ملی فلسفه، نوشته شده است.
بیشتر آثار تریگ حول عقل در رویارویی با واقعیت، چه در علوم اجتماعی و چه در موضوعات دینی متمرکز شده است.
تریگ با موضوع نسبی‌گرایی در موضوعات مختلف، مخالف است و دیدگاه او در رابطه با سرشت آدمی، و همچنین مباحث فلسفه اخلاق است.
درون‌مایه اصلی کتاب شامل موضوعاتی مانند: رابطه فرد با جامعه، مبنای فهم ما از جوامع دیگر و خصلت واقعیت اجتماعی است.
نویسنده در این کتاب به تحلیلی از سرشت آدمی می‌پردازد و علم اجتماعی را کندوکاو می‌کند و در نهایت، بیان می‌کند که پیش‌فرض‌های فلسفی، برای بررسی جامعه ضروری است.
این کتاب برای کسانی نوشته شده که حداقل آشنایی را با مکاتب فکری و نظری موجود در علم اجتماعی دارند و اندیشه‌ها و افکاری که در این کتاب مطرح می‌شود را درک می‌کنند.
این کتاب در ۱۲ فصل نوشته شده و به موضوعاتی چون:
- ماهیت علم
- افراد و جامعه
- عقلانیت
- امور واقع و ارزش‌ها
- اقتصاد و جامعه
- زیست‌شناسی اجتماعی و جبرگرایی
- سنت و عقل
- و… می‌پردازد.
این کتاب نیز از جمله بهترین کتابهای فلسفه علم می‌باشد و مبانی علم را با جزئیات متفاوت مطرح می‌کند.
تهیه کتاب فهم علم اجتماعی از دیجیکالا:
۵- فلسفه علم
نویسنده: سمیرا اکاشا
مترجم: هومن پناهنده
سمیرا اکاشا، نویسنده توانای کتابهای فلسفی، این کتاب را که بهترین کتاب فلسفه علم نیز می‌باشد، به رشته تحریر درآورده‌است. او استاد فلسفه علم، در دانشگاه بریستول می‌باشد.
اکاشا در این کتاب موضوعات مرتبط با علم و فلسفه علم و همچنین سؤالاتی چون:
- علم چیست؟
- شبه علم چیست؟
را مطرح می‌کند. نویسنده در این کتاب به‌طور مختصر به تاریخ علم می‌پردازد و مسائلی مانند:
- طبقه‌بندی و نظم در زیست‌شناسی
- و ماهیت زمان و مکان در علم فیزیک
را عنوان می‌کند.
این کتاب که یکی از بهترین کتابهای فلسفه علم می‌باشد، در ۷ فصل به رشته تحریر درآمده و شامل مباحث زیر می‌باشد:
- موضوعات با درون‌مایه علم چیست؟
- منشأ علم جدید کجاست؟
- و همچنین علم و شبه علم را با هم مقایسه می‌کند.
- او در فصلی از کتاب، استدلال‌های علمی را مطرح می‌کند. استدلال‌هایی مانند:
- استقراء
- احتمال
- مسئله هیوم و…
- اکاشا در ادامه کتاب، به تبیین علم می‌پردازد و و مسائلی چون: تقارن، بی‌ربطی، علیت و… را بیان می‌کند
و در آخر این فصل، سؤالی طرح می‌کند:
آیا علم می‌تواند همه چیز را تبیین کند؟
- نویسنده در فصل‌های بعدی:
- از بحث رئالیسم و ضد رئالیسم
- انقلاب علمی
- مسائل فلسفی فیزیک، زیست‌شناسی و روانشناسی را بررسی می‌کند.
- اکاشا در فصل آخر کتاب، علم و منتقدان‌اش را مورد بحث قرار داده و رابطه علم و دین را بررسی می‌کند و در نهایت این سوال را می‌پرسد که:
آیا علم عاری از ارزش‌هاست؟
تهیه کتاب فلسفه علم از دیجیکالا:
۶- درآمدی بر فلسفه علم
نویسندگان: رضا حبیبی، اکبر میرسپاه
انتشارات: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی
کتاب درآمدی بر فلسفه علم در واقع متنی آموزشی است که به بحث در مورد موضوعات مختلف علم می‌پردازد.
نویسنده در این کتاب، دیدگاه‌ها و نظریه‌های فیلسوفان را مطرح می‌کند و به‌طور مختصر این نظریات را نقد و بررسی می‌کند.
این نقد شامل نظریاتی مانند:
- مباحث علوم تجربی
- نظریه اثبات‌پذیری
- نظریه ابطال‌پذیری است.
انتهای هر فصل نیز به قسمتی با عنوان، خلاصه فصل و طرح پرسش‌هایی جهت خودآزمایی، اختصاص داده شده است.
مباحث اصلی این کتاب شامل موضوعات زیر می‌باشد:
- روش تحقیق در علوم تجربی
- فرآیند تحقیق
- اثبات‌پذیری
- تأثیر‌پذیری
- مکتب بر ضد روش
- و در آخر نویسندگان کتاب، انقلاب و جهش علمی را از جهات روان‌شناختی، جامعه شناختی، و معرفت‌شناسی مورد پژوهش و تحلیل قرار داده‌اند.
کتاب درآمدی بر فلسفه، از جمله کتاب‌هایی است که با زبانی شیوا و روان، مباحث فلسفه علم را بیان می‌کند. همچنین، کتاب حاضر، کتابی همه‌جانبه است و علم را از همه جوانب بررسی می‌کند. در نتیجه می‌توان گفت: بهترین کتاب فلسفه علم به‌شمار می‌رود.
این کتاب نیز در ۱۲ فصل نوشته شده است.
تهیه کتاب درآمدی بر فلسفه علم در پاتوق کتاب فردا:
ویدئو زیر هم کلیات جالبی از علم و پیدایش آن و همینطور سیر تحول علم را نشان می‌دهد:
خرید کتاب با تخفیف
وضعیت فعلی باعث شده که قیمت کتاب‌ها نیز دچار افزایش شود؛ اگر می‌خواهید که کتاب‌هایتان را با تخفیف تهیه کنید، بدنیست نگاهی به لیست کتابهای تخفیف دار دیجیکالا نیز بیاندازید:
محبوب‌ترین‌ها در یک نگاه
بعضی از کتاب‌ها به راحتی در قلب آدم جا باز می‌کنند و خواندن این کتاب‌ها قطعا تجربهٔ زیبایی را برایمان رقم خواهد زد.
اگر قصد خرید کتاب‌هایی را دارید که غوغا به پا کرده‌اند، سری به لینک زیر بزنید:
محبوب‌ترین کتابهای دنیا در دیجی کالا
به دنبال کتاب جدید هستید؟ این قسمت برای شماست.
به دنبال کتاب جدید هستید؟ کاری ندارد. کافیست سری به لینک زیر بزنید تا با جدیدترین کتاب‌ها آشنا شوید.
در لینک زیر به لیست کاملی از جدیدترین کتاب‌ها دسترسی خواهید داشت. بد نیست که این کتاب‌ها را نیز امتحان کنید.
جدیدترین کتابهای دنیا در دیجی کالا
مطالب مرتبط:
بهترین کتابهای فلسفی، که شاید به دنبالشان می‌گشتید:
بهترین کتاب های فلسفی برای شروع
بهترین کتاب های فلسفی برای نوجوانان
اگر به فلسفه موضوعی هم علاقه‌مند باشید، می‌توانید بهترین کتب‌های فلسفه موضوعی را در اینجا بیابید:
بهترین کتابهای فلسفی روانشناسی
معرفی ۵ عدد از بهترین کتاب های حوزه فلسفه اخلاق
مجدداً تأکید میکنم این‌ها کتابهای پیشنهادی من بود و شاید از نظر شما بهترین کتابهای فلسفه علم کتابهای دیگری باشد.
در قسمت نظرات بگویید که لیست بهترین کتابهای فلسفه علم از نظر شما، شامل کدام کتاب‌هاست؟
کتاب‌هایی که اینجا معرفی شد را خوانده‌اید؟ نظرتان در مورد آنها چیست؟
این مطلب توسط زهرا دادجو نوشته شده است.
دیدگاه ها
مرسی واقعا به این چنین مقاله ای نیاز داشتم.